რუისის საკათედრო ტაძარი

რუისის ფერისცვალების საკათედრო ტაძარი VIII-IX ს.ს-ით თარიღდება, თუმცა მისი შესწავლისას სპეციალისტებმა აღნიშნეს, რომ ტაძრის მშენებლობაში VII საუკუნისთვის დამახასიათებელი სტილი შეინიშნება. გადმოცემით ტაძარი აუგია ვახტანგ გორგასალს, მაგრამ ამ ხანის ნაგებობას ჩვენამდე არ მოუღწევია. ტაძარს ხშირად ღვთაებისასაც უწოდებენ. ეს ტაძარი მრავალგზის დაუნგრევიათ საქართველოს მტრებს, მაგრამ მრავალგზის აღუდგენიათ საქართველოს შვილებს.

სწორედ ღვთაების ეკლესიაში აკურთხეს მეფედ გიორგი II და იგი აქედანვე მართავდა საქართველოს. ვინაიდან საქართველოში თურქ-სელჯუკები ბატონობდნენ, თბილისი ამირას ეპყრა, კახეთი განმდგარი იყო, დასავლეთ საქართველოში კი მეფის იურისდიქცია არ ვრცელდებოდა, 1072-83წლებში რუისი ქართლის, ანუ საქართველოს დედაქალაქის ფუნქციას ასრულებდა. არსებობს გადმოცემა, რომ გიორგი II-ის ძე დავითი, შემდგომში აღმაშენებლად წოდებული რუისს ჰყავდა შეფარებული. რამეთუ მტერს არ სურდა ქვეყანას მემკვიდრე-პატრონი ჰყოლოდა, ამის გამო იგი მალულად იზრდებოდა რუისში, მამაცაშვილების ოჯახში. ამის დასამტკიცებლად გამოგვადგება ქართველი პოეტის, გრიგოლ ორბელიანის სიტყვა, რომელიც მან კონსტანტინე მამაცაშვილის იუბილეზე წარმოსთქვა 1885წელს, თბილისში. აი რას გვეუბნება იგი: „...ამ გრძელს ჩემს ცხოვრებაში მიცვნია ვინც ყოფილან მამაცაშვილები და ზოგნი მათგანნი მიცვნია ახლოდ. ყველანი ყოფილან სიქველისა და კეთილშობილურობის გრძნობით სავსენი და თუ მოვიგონებთ ძველთა დროთ და ძველ საუკუნეთ, მაშინ თვალწინ წარმოგვიდგება მამაცაშვილების გვარში დიდი ისტორიული ფაქტი, როდესაც ორასის წლის არაბთა მფლობელობის ქვეშ საქართველო იყო დანგრეული და უკანასკნელს განწირულობაში, მაშინ რუისში, მამაცაშვილების სახლში , უბრალო ქოხში, არაბთაგან უცნობად მიმალულად იზრდებოდა ერთი ბალღი...ის ბალღი, რომელიც გაზარდეს მათ იყო დიდი დავით აღმაშენებელი...” ასე რომ რუისელებმა გადაარჩინეს დავითი და ჩაუნერგეს მას ღვთისა და მოყვასის სიყვარული. აღზარდეს მეფე, რომელსაც მაშინდელმა მსოფლიომ ”მახვილი მესიისა” უწოდა.

საინტერესოა, რომ თანამედროვე ისტორიკოსები არ საუბრობენ ამის შესახებ და ეს მხოლოდ გადმოცემითაა შემორჩენილი. ყველაფერი კი ალბათ ერთი უბრალო მიზეზის გამო ხდება: დავითი, ყველასათვის ძალიან საყვარელი მეფე წმინდანია და ყველა ქართველს სურდა თავისი კუთხისთვის, თავისი სოფლისთვის დაეკავშირებინა ის და მისი მოღვაწეობა, მითუმეტეს შეფარება და აღზრდა...

რუისელებს ძალიან გვეამაყება ის ფაქტი, რომ 1104წელს, დავით IV აღმაშენებელმა მოიწვია რუის-ურბნისის კრება. „სანახებდა ქართლისათა, მახლობლათ ორთა საეპისკოპოსოთა რუისისათა და ურბნისისათა” ამ კრებაზე საფუძველი ჩაეყარა იმ დიდ და ძლიერ საქართველოს, რომელიც გადაჭიმული იყო „ნიკოფსიიდან დარუბანდამდე და ოვსეთიდან არეგაწამდე.” დავითის მეისტორიე წერს რომ „მეფეს დრო და ადგილი თვითონ შეურჩევია. ერთიც და მეორეც მისთვის სასურველი და მოსახერხებელი ყოფილა.” ეს კიდევ უფრო ამყარებს იმ მოსაზრებას, რომ დავითი მართლაც რუისში გაიზარდა, რადგან ადამიანისთვის ყველაზე მოსახერხებელი და სასურველი ის გარემოა, სადაც დაიბადა და გაიზარდა, სადაც მუდამ მხარში ამოუდგებიან...ამ კრებაზე წარმოითქვა სიტყვები: „არ გეცრუვებით შენ, ჩვენი სიწმინდით მშობელო წმიდაო კათოლიკე ეკლესიაო! არც გაგცემთ შენ, ჩვენო სიამაყევ-მართლმადიდებლობავ!” ამ ფაქტით მტკიცდება რუისელთა ერთგულება მეფისა სა სარწმუნოების მიმართ და მეფის დიდი ნდობა რუისისა და ურბნისის მოსახლეობის მიმართ.

დავითის ისტორიკოსი წერს, რომ მეფეს ძალიან ჰყვარებია ღვთაების ეკლესიის მიდამოებში არსებულ ჭალაში სეირნობა. ტაძართან მოჩუხჩუხე ანკარა წყაროა, რომელსაც რუისელები დავითის წყაროს ვუწოდებთ.