რუკა-რუისიდან ილიაუნამდე

View რუისიდან ილიაუნამდე in a larger map

პრეზენტაცია-”რუისი-საქართველოს ისტორიის ღირსეული მემატიანე”

რუის-ურბნისის ეპარქია

რუისი-საქართველოს ისტორიის ღირსეული მემატიანე

შესავალი

„ერი,რომელიც დაივიწყებს თავის წარსულს მას მომავალი არა აქვს” ამბობს ილია ჭავჭავაძე...ჩვენ, საქართველოს შვილებს გვევალება ვიცოდეთ მისი ისტორია თავისი დიდებული თუ მძიმე წუთებით, რათა ვისწავლოთ წარსულის შეცდომებზე, გავაუმჯობესოთ მომავალი და დავტოვოთ ღირსეული ნაკვალევი აწმყოში. სწორედ ამიტომ, მე მსურს მოგითხროთ ჩემი სოფლის, რუისის ისტორია და რუისელების ღვაწლი საქართველოს ისტორიაში.მინდა ყველამ იცოდეს თუ რაოდენ დიდი წარსულის მქონეა იგი და რა დიდი მნიშვნელობა აქვს ჩვენს მატიანეში.ის უძველესი და დიდი ტრადიციების მქონე სოფელია და მასთან დაკავშირებულია ჩვენი ერის ისტორიის არაერთი ღირსშესანიშნავი ფურცელი.ის ყოველთვის წარმოადგენდა ქართველ მეფეთა დიდ დასაყრდენს.

მინდა ეს სოფელი და მისი მნიშვნელობა დაგანახოთ იქ დაბადებული და გაზრდილი ადამიანისგან სხვა კუთხით, უფრო ღრმად ჩაგახედოთ მასში და მის ტრადიციებში.იმედია გავაქარწყლებ ხალხში გავრცელებულ აზრსაც რუისელების შესახებ და მიხვდებით, რომ უფრო დიდია მათი საგმირო საქმენი, ვიდრე რაღაც უარყოფითი, რომელიც ალბათ რომელიღაც ცალკეული ადამიანთა ჯგუფის მიერაა ჩადენილი და ამას საერთო არაფერი აქვს ამ ხალხის ბუნებასთან. რასაკვირველია მედლის ორი მხარის მსგავსად ყველაფერს გააჩნია დადებითი და უარყოფითი და მე ჩემს ნაშრომში ორივეს დაუფარავად წარმოვაჩენ.

რუისის შორეული წარსული

რუისი წარმოსდგება სიტყვა „რუ”-დან, რაც გვამცნობს, რომ ეს სახელი რუსთან, რწყვასთან არის დაკავშირებული. ვახუშტი ბატონიშვილი თავის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსი” წერს: „სამფრით ურბნისისა არს რუისის მთის ძირ, დაბა დიდი რუისი, და ამ რუისი მთის სამფერის მინდორი ნიქოზამდე და ლიახვით დვანის წყლამდე ირწყვის ორის ლიახვის რუთი, თამარ მეფის ქმნულითა და ნაყოფიერებენ დაბნები ყოვლთავე მრავალნი...”

არავინ იცის როდის ჩაეყარა საფუძველი რუისს, ვარაუდობენ, რომ იგი ანტიკური ხანის ქალაქ ურბნისის ერთ-ერთი სამიწათმოქმედო რაიონი იყო. გარდა ამისა, სოფლის ჩრდილოეთით, დაახლოებით 1კმ-ში ადგილ სერებზე მდებარეობს ნასახლარი, რომელიც გვიან ფეოდალურ ხანას მიეკუთვნება. ნასოფლარზე იპოვება წითლად გამომწვარი, უხეში ფორმის თიხის ჭურჭლის ნამტვრევები, დიდი ზომის ქვევრის ფრაგმენტები და სხვ.

წყაროების მიხედვით ფეოდალურ ხანაში რუისში საეპისკოპოსო კათედრალი იყო.ამის დასტურია, რომ არჩილის მეფობის დროს (410-434წ.წ) საქართველოს მთავარეპისკოპოსი მობიდანი იყო, რომელიც ჭეშმარიტ მართლმადიდებლობაში ნერგავდა არიოზის მწვალებლობას, მაშინ არჩილ მეფემ მოიწვია მთავარეპისკოპოსები, სადაც დაიგმო მობიდანის მოღვაწეობა. ამ კრებას სხვა ეპისკოპოსებთან ერთად რუისის ეპისკოპოსიც ესწრებოდა. შემდეგ კვლავ გვხვდება რუისის ეპისკოპოსი ანუ მროველი (ეპისტოლეთა წიგნში მოხსენიებულია როგორც „მარეული”) ,რომელიც 506 წლის დვინის საეკლესიო კრების მონაწილე ქართველ ეპისკოპოსთა შორის მეათე ადგილზეა დასახელებული.

ეს მოწმობს იმას, რომ რუისი მუდამ იყო მეფისა და ჭეშმარიტი მართლმადიდებლობის დასაყრდენი. ის იყო ეპარქიის ცენტრი, რომელიც მოიცავდა დღევანდელი ქარელისა და ხაშურის რაიონებს ლიხ-ტაშისკარამდე, ხოლო აწყურის ეპარქიის გაუქმების შემდეგ (XVIIს.) ისიც რუისის ეპარქიის შემადგენლობაში შემოვიდა. ამ ამბის შესახებ იუწყება ვახუშტი ბატონიშვილი: „არს რუისის მთის ძირს დაბა დიდი რუისი და ეკლესია ღვთაებისა, დიდი დიდშენი, ზის ეპისკოპოსი, მწყემსი ამ რუისის ზეითის ქართლსა და ლიხტაშისკარამდე და აწ ასევე მწყსის ხეობასა და სადგურს, ვინაიდან მაწყვერელი არღარა არს...” რუისის საეპისკოპოსო წარმოადგენდა  ფეოდალური საქართველოს მძლავრ კულტურულ საგანმანათლებლო კერას. აქ მდებარეობდა დიდი წიგნთსაცავი, სადაც ინახებოდა უამრავი ხელნაწერი. მათგან განსაკუთრებული მნიშვნელობისაა რუისის სახარება, რომელიც XI ს-ით თარიღდება. აქ ოდითგანვე არსებობდა საკათედრო ტაძარი. ის დღესდღეობითაც ამაყად გაჰყურებს წარსულს და იმედით ელის მომავალს.

რუისის საკათედრო ტაძარი

რუისის ფერისცვალების საკათედრო ტაძარი VIII-IX ს.ს-ით თარიღდება, თუმცა მისი შესწავლისას სპეციალისტებმა აღნიშნეს, რომ ტაძრის მშენებლობაში VII საუკუნისთვის დამახასიათებელი სტილი შეინიშნება. გადმოცემით ტაძარი აუგია ვახტანგ გორგასალს, მაგრამ ამ ხანის ნაგებობას ჩვენამდე არ მოუღწევია. ტაძარს ხშირად ღვთაებისასაც უწოდებენ. ეს ტაძარი მრავალგზის დაუნგრევიათ საქართველოს მტრებს, მაგრამ მრავალგზის აღუდგენიათ საქართველოს შვილებს.

სწორედ ღვთაების ეკლესიაში აკურთხეს მეფედ გიორგი II და იგი აქედანვე მართავდა საქართველოს. ვინაიდან საქართველოში თურქ-სელჯუკები ბატონობდნენ, თბილისი ამირას ეპყრა, კახეთი განმდგარი იყო, დასავლეთ საქართველოში კი მეფის იურისდიქცია არ ვრცელდებოდა, 1072-83წლებში რუისი ქართლის, ანუ საქართველოს დედაქალაქის ფუნქციას ასრულებდა. არსებობს გადმოცემა, რომ გიორგი II-ის ძე დავითი, შემდგომში აღმაშენებლად წოდებული რუისს ჰყავდა შეფარებული. რამეთუ მტერს არ სურდა ქვეყანას მემკვიდრე-პატრონი ჰყოლოდა, ამის გამო იგი მალულად იზრდებოდა რუისში, მამაცაშვილების ოჯახში. ამის დასამტკიცებლად გამოგვადგება ქართველი პოეტის, გრიგოლ ორბელიანის სიტყვა, რომელიც მან კონსტანტინე მამაცაშვილის იუბილეზე წარმოსთქვა 1885წელს, თბილისში. აი რას გვეუბნება იგი: „...ამ გრძელს ჩემს ცხოვრებაში მიცვნია ვინც ყოფილან მამაცაშვილები და ზოგნი მათგანნი მიცვნია ახლოდ. ყველანი ყოფილან სიქველისა და კეთილშობილურობის გრძნობით სავსენი და თუ მოვიგონებთ ძველთა დროთ და ძველ საუკუნეთ, მაშინ თვალწინ წარმოგვიდგება მამაცაშვილების გვარში დიდი ისტორიული ფაქტი, როდესაც ორასის წლის არაბთა მფლობელობის ქვეშ საქართველო იყო დანგრეული და უკანასკნელს განწირულობაში, მაშინ რუისში, მამაცაშვილების სახლში , უბრალო ქოხში, არაბთაგან უცნობად მიმალულად იზრდებოდა ერთი ბალღი...ის ბალღი, რომელიც გაზარდეს მათ იყო დიდი დავით აღმაშენებელი...” ასე რომ რუისელებმა გადაარჩინეს დავითი და ჩაუნერგეს მას ღვთისა და მოყვასის სიყვარული. აღზარდეს მეფე, რომელსაც მაშინდელმა მსოფლიომ ”მახვილი მესიისა” უწოდა.

საინტერესოა, რომ თანამედროვე ისტორიკოსები არ საუბრობენ ამის შესახებ და ეს მხოლოდ გადმოცემითაა შემორჩენილი. ყველაფერი კი ალბათ ერთი უბრალო მიზეზის გამო ხდება: დავითი, ყველასათვის ძალიან საყვარელი მეფე წმინდანია და ყველა ქართველს სურდა თავისი კუთხისთვის, თავისი სოფლისთვის დაეკავშირებინა ის და მისი მოღვაწეობა, მითუმეტეს შეფარება და აღზრდა...

რუისელებს ძალიან გვეამაყება ის ფაქტი, რომ 1104წელს, დავით IV აღმაშენებელმა მოიწვია რუის-ურბნისის კრება. „სანახებდა ქართლისათა, მახლობლათ ორთა საეპისკოპოსოთა რუისისათა და ურბნისისათა” ამ კრებაზე საფუძველი ჩაეყარა იმ დიდ და ძლიერ საქართველოს, რომელიც გადაჭიმული იყო „ნიკოფსიიდან დარუბანდამდე და ოვსეთიდან არეგაწამდე.” დავითის მეისტორიე წერს რომ „მეფეს დრო და ადგილი თვითონ შეურჩევია. ერთიც და მეორეც მისთვის სასურველი და მოსახერხებელი ყოფილა.” ეს კიდევ უფრო ამყარებს იმ მოსაზრებას, რომ დავითი მართლაც რუისში გაიზარდა, რადგან ადამიანისთვის ყველაზე მოსახერხებელი და სასურველი ის გარემოა, სადაც დაიბადა და გაიზარდა, სადაც მუდამ მხარში ამოუდგებიან...ამ კრებაზე წარმოითქვა სიტყვები: „არ გეცრუვებით შენ, ჩვენი სიწმინდით მშობელო წმიდაო კათოლიკე ეკლესიაო! არც გაგცემთ შენ, ჩვენო სიამაყევ-მართლმადიდებლობავ!” ამ ფაქტით მტკიცდება რუისელთა ერთგულება მეფისა სა სარწმუნოების მიმართ და მეფის დიდი ნდობა რუისისა და ურბნისის მოსახლეობის მიმართ.

დავითის ისტორიკოსი წერს, რომ მეფეს ძალიან ჰყვარებია ღვთაების ეკლესიის მიდამოებში არსებულ ჭალაში სეირნობა. ტაძართან მოჩუხჩუხე ანკარა წყაროა, რომელსაც რუისელები დავითის წყაროს ვუწოდებთ.

სახელოვანი რუისელები

რუისის ისტორიაში არაერთი ცნობილი და დამსახურებული პიროვნების სახელი ფიგურირებს. მათი ღვაწლი ძლიერ დასაფასებელია. აქ მოღვაწეობდნენ:

ანტონ მროველი (IX-XIს.ს)

ლეონტი მროველი (XII­-XIIIს.ს)-მან დაწერა „ქართლის ცხოვრება“. ცნობილია, რომ მის მიერაა გაკეთებული სოფელ თრეხვში რუისის საეკლესიო საგანძურის და სიწმინდეთა სამალავი ანუ ქვაბი. აქ აღმოჩენილი ქვაჯვარი გვეუბნება: „მე, ლეონტი მროველმან, დიდითა მოჭირვებითა აღვაშენე ესე ქუაბი ხატისთვის ღმრთეებისა და დღესა ჭირისასა ნავთსაყუდელად რუისისა საყდრისა შვილთათვის ჟამთა შინა ალფარსლან სულტნისაგან ოხრობითა...“ ეს ქვაჯვარი თარიღდება 1066წლით.

დომენტი ავალიშვილი (XVI-XVIIს.ს)-იგი იყო ეპისკოპოსი, რომელიც იბრძოდა მარაბდის ომში ქართველი ერის გვერდით. ბრძოლის წინ, სწორედ მან აზიარა მეომრები ქრისტეს წმინდა სისხლს და ხორცს. მეომართა გვერდით იარაღით შეჭურვილი სამღვდელოებაც დამდგარიყო, რადგან ესეც წესად ჰქონდათ დადებული: ყოფნა-არყოფნის ზღვართან მყოფ საქართველოს ჯვრით და მახვილით იცავდა ერი და ბერი. ეპისკოპოსს ლაშქარმა შესძახა: „უკუეთუ დღეს აღიღებ მახვილსა ბრძოლად, უბრძანე, რათა გვაზიაროს სხუამან და უკუეთუ არა, უმჯობეს არს შენს მიერ.“ მროველმა უპასუხა: „დღეს ბრძოლა არს სარწმუნოებასა და ქრისტეს მცნებასა და არა ჩემ ზედა, ამისათვის არა ვყო, უკუეთუ უწინარეს თქუენსა არა დავსთხიო სისხლი ჩემი მახვილის ამღებმან.“ მან დალოცა ქართველი მხედრობა და თვითონაც, აბჯრით შეჭურვილი მეწინავე რაზმში ჩადგა.

ბერი ეგნატაშვილი-ქართველი ისტორიკოსი. იყო ვახტანგ VI-ის მიერ „ქართლის ცხოვრების“ გაგრძელების დასაწერად შედგენილი კომისიის ერთ-ერთი მონაწილე, შესაძლოა ხელმძღვანელიც. „ახალი ქართლის ცხოვრების“ ხელნაწერის აშიაზე გაკეთებული ორი მინაწერი მოწმობს, რომ ეგნატაშვილი ამ თხზულების ერთ-ერთი ავტორი იყო. გარდა ამისა, მისი ავტორობის კვალი ტექსტშიც ჩანს.

ნიკოლოზ ორბელიანი (1672-1732წ.წ)(შემდეგ ნიკოლოზ თბილელად წოდებული)-სულხან-საბა ორბელიანის ძმა, საეკლესიო მწერალი, რომლის მეშვეობითაც შემონახულია უამრავი საინტერესო ფაქტი.

დიონისე ლარაძე (XVIს.)

იონა გედევანიშვილი (1737-1821წ.წ)

რუისელები ყველა დროს იბრძოდნენ სარწმუნოებისა და სამშობლოს დამოუკიდებლობისთვის. იგი ხშირად იყო კლასობრივი ბრძოლის არენა. 1794წელს რუისელმა გლეხებმა უარი თქვეს გადასახადებზე, მიატოვეს ბატონები და გაიხიზნენ.

გასაბჭოების შემდეგ ქართველი პატრიოტები ამზადებდნენ ამბოხს საოკუპაციო ხელისუფლების წინაღმდეგ საქართველოს გასანთავისუფლებლად კოტე აფხაზის მეთაურობით, მაგრამ პატრიოტები დააპატიმრეს, მათ შორის იყო 26წლის რუისელი ლევან ირაკლის ძე კლიმიაშვილი, რომელიც თოთხმეტ ქართველ პატრიოტთან ერთად საქართველოს საოკუპაციო ხელისუფლების განკარგულებით გაუსამართლებლად იქნა დახვრეტილი თბილისში 1923წელს. სიკვდილის წინ ლევანს მეტეხის ციხეში კედელზე წაუწერია შოთას სიტყვები: „სჯობს სიცოცხლესა ნაზრახსა სიკვდილი სახელოვანი!“

ივანე ირაკლის ძე კლიმიაშვილი (1904-1966წ.წ)- ის ჯერ კიდევ არასრულწლოვანი, 1921წლის თებერვალში მონაწილეობდა კოჯრის ბრძოლებში. 1929წელს დაპატიმრებულ და გადასახლებულ იქნა ციმბირში.

ზაქარია მიხეილის ძე კლიმიაშვილი (1881-1934წ.წ)-ქართველი პედაგოგი, სასკოლო სახელმძღვანელოების ავტორი. 1910წელს დაამთავრა ოდესის უნივერსიტეტის ფილოლოგიური ფაკულტეტი და დაიწყო მასწავლებლობა. კლიმიაშვილმა შეადგინა სახელმძღვანელოები: „საქართველოს სსრ ფიზიკური გეოგრაფია“(1927-44წ.წ), „სსრ კავშირის გეოგრაფია“(1929წ.), „კაპიტალისტური ქვეყნების გეოგრაფია“(1932წ.).

იოსებ ქრისტეფორეს ძე მამაცაშვილი (1810-1874წ.წ)-ქართველი საზოგადო მოღვაწე, მწერალი, დაამთავრა თბილისის სასულიერო სემინარია. 1832წლის შეთქმულების მონაწილე. 1832-36წლებში ჯერ პატიმრობაში, შემდეგ გადასახლებაში იყო ქ.ვიატკაში. საგლეხო რეფორმის გატარების პერიოდში იგი იცავდა ყმა გლეხების ინტერესებს, რისთვისაც მეორედ გადაასახლეს საქართველოდან. გორში, მის ოჯახში იკრიბებოდნენ ცნობილი მწერლები და მოღვაწეები: ი. გოგებაშვილი, დ. ბაქრაძე, ა.ფურცელაძე, კ. მამაცაშვილი, ვ. თულაშვილი და სხვები. აქ დაიბადა პირველად „ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების“ დაარსების აზრი.

კონსტანტინე მამაცაშვილი-იგი ცნობილი საზოგადო მოღვაწე. მისი თაოსნობით 1879წელს რუისში გაიხსნა ერთ-ერთი პირველი სკოლა. სკოლაში თავდაპირველად ვაჟები დადიოდნენ, მერე კი გოგონებმაც დაიწყეს სიარული. კონსტანტინე მამაცაშვილის ოცნება იყო ქართველი ხალხის განათლება. ერთ-ერთ წერილში ნატრობს, რომ საქართველოს ჰქონოდა იმდენი სასწავლი დაწესებულება რამდენიც ტაძარი და ციხესიმაგრეც გაგვაჩნიაო.

გიორგი სიმონის ძე ეგნატაშვილი (1885-1962წ.წ)-ქართველი სპორტსმენი (ტანმოვარჯიშე) პედაგოგი, სსრკ სპორტის დამსახურებული ოსტატი. 1937-41წლებში განაგებდა ტანვარჯიშის კათედრას საქართველოს ფიზკულტურის სახელმწიფო ინსტიტუტში.

მეორე მსოფლიო ომში შვიდასი რუისელი მონაწილეობდა. აქედან სამას ორმოცდათერთმეტი ვეღარ დაბრუნდა უკან.

ასევე მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს რუისელებმა საქართველოში 90-იან წლებში გაშლილ ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობაში. ამ ბრძოლას შეეწირა რუისელი შალვა მღებრიშვილი (1961-1991წ.წ).

საქართველოს მთლიანობისთვის ბრძოლაში, აფხაზეთში, უგზო-უკვლოდ დაიკარგა დათო ეგნატაშვილი (1965-1993წ.წ).

რისელები ასევე მონაწილეობდნენ 2008წლის აგვისტოს ომში. სოფელი დაიბომბა. დაიღუპა რამდენიმე ადამისნი რომლებმაც არ მიატოვეს სოფელი და ბოლომდე იქ იყვნენ, მაგრამ სამწუხაროდ ისინი მტრის ტყვიამ იმსხვერპლა.

ფანიაშვილების ტრაგედია

მას 1924წლის რუისის ტრაგედიასაც უწოდებენ. ის რუისისა და რუისელებისთვის ძალზედ სამარცხვინო ლაქაა, რომელიც ეპოქამ წარმოშვა და თავს დაატეხა რუისელებს და საერთოდ ქართველ საზოგადოებას.

როგორც ყველასთვის ცნობილია 1924წელს საქართველოს დამოუკიდებლობის აღსადგენად მოხდა აჯანყება, რომელიც ბოლშევიკებმა ჩაახშეს. ამ პერიოდში ჩვენს სოფელზე თვითმფრინავმა გადმოიფრინა და პროკლამაციები ჩამოყარა, სადაც ეწერა: „რკინის ცოცხით აჰგავეთ თავადაზნაურობაო“. რუისის აზნაურები, ოთხმოცდათექვსმეტი ადამიანი ღვთისმშობლის სახელობის ეკლესიაში შეკრიბეს. მათ ძირითად ნაწილს ქალები და ბავშვები შეადგენდნენ, რადგან წინა დღეებში მამაკაცები დაეპატიმრებინათ. ისინი მამა დავითმა დალოცა და დააიმედა, რომ ცუდი არაფერი მოხდებოდა. ისინი წაიყვანეს... რუისელებს საბედისწერო შეცდომა მოუვიდათ, რადგანაც ბრბოს მექანიზმმა იმოქმედა. გადარეულ ბრბოს კი წინ ვერავინ დაუდგება, ის მასაა, ჯგროა, რომელსაც ვერაფერი შეაჩერებს. ასე მოხდა ამ შემთხვევაშიც. ეს ადამიანები წაიყვანეს ერთ ხევთან, რომელსაც ლაშეს წყალს ეძახიან. გააჩერეს და ჩაამწკრივეს. პატარები დედებს წინ დაუყენეს გონებადაბინდულმა ადამიანებმა. გაისმა სროლის ხმა და ყველა მოცელილივით დაეცა. გარდაცვლილები ხრამში ჩაყარეს და მიწა მიაყარეს. ამ დროს მოხდა სასწაული, თერთმეტი წლის ზურაბ ფანიაშვილი, რომელსაც  მამიდა გადაეფარა და მასში გავლილი ტყვია მოხვდა მსუბუქად დაიჭრა. ამას გარდა მან ოცდასამი ჭრილობაც მიიღო, მაგრამ ოთხმოცდათექვსმეტ ადამიანს შორის ის სიკვდილს გადაურჩა. სამი დღის განმავლობაში ებრძოდა სიკვდილს. თრითინას ხვრელი გაუკეთებია მისი პირიდან მიწის პირამდე, რათა ესუნთქა...ტრაგედიის ადგილას ხალხი მისულა, რათა დაღუპულთათვის ყვავილები მიეტანათ, ამ დროს გაიგონეს მისი კვნესა და კეთილმა ადამიანებმა დახმარება აღმოუჩინეს მას.

შემდგომში ზურაბ ფანიაშვილი იყო ცენტროლიტის გენერალური დირექტორი, კადრის პოლკოვნიკი. მისი შვილი, ღირსეული ქართველი მედეა ფანიაშვილი იყო ცნობილი პიანისტი, საქარტველოს დამსახურებული არტისტი, საზოგადო მოღვაწე. მან საფუძველი ჩაუყარა საქართველოს სამუსიკო პედაგოგიურ ინსტიტუტს.

ეს ისტორია არის ჩვენი თანასოფლელების ცოდვა, რომელიც მემკვიდრეობით გვერგო. შეცდომა, რომელიც შეეშალათ მამებს, მაგრამ ვიმედოვნებ, რომ გამოასწორებენ შვილები და  მომავალში ავაშენებთ უფრო ნათელ და დიდებულ მომავალს ჩვენი მომავალი თაობისთვის. „ის ურჩევნია მამულსა, რომ შვილი ჯობდეს მამასა!“

ფანიაშვილების ტრაგედიის ადგილას რუის-ურბნისის მიტროპოლიტის ლოცვა-კურთხევით აღმართეს ჯვარი, სოფლის მკვიდრმა გია გიორგაძემ კი მემორიალი.

თქმულებები

ისევე როგორც ყველა სოფელში, ჩემს სოფელშიც არსებობს სხვადასხვა თქმულება და ამბავი, რომელიც თაობიდან თაობას გადაეცემოდა და დღესაც არსებობს. ვფიქრობ ეს ყოველივე ისტორიის ნაწილია და ამ ნაშრომში მინდა ჩავურთო რამოდენიმე მათგანი.

„ქვადედაკაცა“

რუისის სარწყავი არხის „დიდრუს“ მახლობლად მდებარე სახნავ ფართობზე იდო ერთი ქვა, რომელიც დაახლოებით ას კილომდე იქნებოდა. ამ ქვას რუისელები „ქვადედაკაცას“ უწოდებდნენ.

ძველად, ქართლსა და კახეთს ხშირად ესხმოდნენ თავს ლეკები, იტაცებდნენ და ძარცვავდნენ ხალხს. ერთ გაზაფხულზე გუთნით ხნავდნენ თურმე მიწას, შუადღით, სადილობისას დიასახლისმა სამხარი წაუღო მუშებს. გზაში ხალხის წიოკის ხმა გაიგონა. მალე შენიშნა მისკენ მომავალი ლეკები, რომლებსაც მოტაცებული ადამიანები და პირუტყვი მოჰყავდათ. ქალი მიხვდა, რომ ვერც გაიქცეოდა და ვერც დაიმალებოდა. მან მიწიდან კენჭი აიღო და ღმერთს შეევედრა: „ღმერთო ამ კენჭივით გამაქვავეო“ და გადაყლაპა. ლეკები რომ მივიდნენ ქალის ნაცვლად ქვა დახვდათ. გაბოროტებულებმა დააძრეს ხანჯლები და ქვას რამდენჯერმე შემოჰკრეს. ნახანჯლევი ადგილიდან ცოტა სისხლი გადმოსულა. მტერმა მალე მიატოვა ქვა.

ქვას რუისელებმა „ქვადედაკაცა“ შეარქვეს. გვალვის დროს ქალები მიდიოდნენ თურმე და მუჭით წყალს აპკურებდნენ.

„როგორ გადაარჩინა ქალმა სოფელი“

ლეკიანობის დროს ხალხი საიმედოდ დაცულ ადგილებში იხიზნებოდა. ერთხელ ისე შემოპარულან ლეკები, რომ ხალხს ვერ გაუგია. ერთმა ქალმა, რომელიც სოფლის განაპირას ცხოვრობდა ვერ მოასწრო გახიზვნა. ის შევიდა სახლში, ცეცხლიდან ლობიოს ქოთანი გადმოიღო და ჩადგა სახლის კარებში, თვითონ კარებს ამოეფარა. ლეკები კართან მივიდნენ, ნახეს ღია კარებში უცეცხლოდ დუღს ქოთანი, გაუკვირდათ, შეშინდნენ და თქვეს: „აქ რომ ქოთანს უცეცხლოს ადუღებენ ჩვენ რაღას გვიზამენო და გაშორდნენ სოფელს. ასე იხსნა ქალმა სოფელი.

„გაქვავებული და-ძმა“

ძველად დემეტრეს ეკლესიის შესასვლელში ყოფილა ორი სვეტი 1,2მეტრი სიმაღლისა.ამ ქვების შესახებ ასეთი თქმულება არსებობს სოფელში:

მტრის შემოსევისას დაიკარგა ერთი ოჯახის ქალ-ვაჟი. ისინი მტერს გაუტაცია და სხვადასხვა ოჯახში აღზრდილან. გავიდა დრო და ჩვენმა ჯარმა მტერზე გაილაშქრა და გატაცებული ქართველები გაანთავისუფლა. ხალხში და-ძმაც ერია. მატ ვეღარ იცნეს ერთმანეთი, მოეწონათ და გადაწყვიტეს ჯვრისწერა წმ.დემეტრეს ტაძარში. ორივეს შიში აეკვიატა თურმე და იტანჯებოდნენ ვაითუ ნათესავები ვიყოთო. მათ ღმერთს შესთხოვეს: „ღმერთო თუ ნათესავები ვართ, ორივე ქვად გვაქციეო“, ღმერთმა ორივე ქვად აქცია...

„მალხაზის წვერი“

თქმულება მოგვითხრობს, რომ პირველად ხალხი „კვირიკესა“ და „ელიას“ ეკლესიების ტერიტორიაზე სახლობდა. სოფელში ახოვანებითა და კარგი ოჯახიშვილობით გამოირჩეოდა ერთი კაცი, სახელად მალხაზი, რომელმაც საცხოვრებლად მაღალი მთა აირჩია. ერთხელ, მუშაობის დროს ჩაქუჩი დასჭირდა, ახლომახლოს არავინ ცხოვრობდა, რომ ეთხოვა. მალხაზი ჩაფიქრებულა და მიმხვდარა, რომ უმეზობლოდ და სოფლისგან მოწყვეტილს ცხოვრება გაუჭირდებოდა და ისევ სოფელში ჩასახლებულა. ხალხმა ამ ადგილს „მალხაზის წვერი“ უწოდა.

დასკვნა

დღესდღეობით რუისი დიდი და ძლიერი სოფელია, სტუმართმოყვარე და თბილი  ხალხით. აქ სამი საჯარო სკოლა ფუნქციონირებს. ის რუის-ურბნისის ეპარქიის შემადგენლობაში შედის რომელსაც მიტროპოლიტი იობი (აქიაშვილი) ხელმძღვანელობს. რუისში მრავალი ტაძარია, უმრავლესობა მოქმედი. ბოლო წლების განმავლობაში აღდგა და რესტავრაცია ჩაუტარდა ბევრ ტაძარს, რომლებიც ძალიან იყო დაზიანებული.

მე მეამაყება, რომ ამ დიდი ისტორიული სოფლის შვილი ვარ. ეს ის ადგილია, სადაც გადაწყდა ჩვენი ქვეყნის ბედი ყველაზე კრიტიკულ მომენტში საქართველოს საკეთილდღეოდ. დავით აღმაშენებელმა რუის-ურბნისიდან დაუდო საფუძველი საქართველოს სწორი გზით სვლას.

            მე მჯერა, რომ ჩემი სოფელი არ დაკარგავს ძველ დიდებას და რუისელები კვლავაც დადგებიან ღვთისა და ერის დასაცავად სამშობლოს გვერდით, ძალ-ღონეს არ დაზოგავენ და იბრძოლებენ ძველებურად-თავდავიწყებით, ისევე როგორც დიდგორში, შამქორში, ბასიანში...ბრძენთ უთქვამთ: „წმინდაა იგი ვისაც ეღირსა მამულისათვის თავის დადება“.

გამოყენებული ლიტერატურა

www.wikipedia.com 26.11.2012. 15:17

www.dzeglebi.ge 01.12.2012. 16:50

დავით IV აღმაშენებელი, მეორე გამოცემა, 1990.

საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა აღწერილობა, ტომი V, თბილისი 1990.

ბუზიაშვილი 2001 : ლადო ბუზიაშვილი, „რუისი წარსულში აწმყოში და მომავალში“, რუისი 2001.